Εγώ είμαι Σαρακατσάνα

Ένα πολύ καλό αφιέρωμα στα Ζαγοροχώρια από το περιοδικό passport (τεύχος Δεκεμβρίου) της εφημερίδας Καθημερινή.

Στην ενότητα "Ζαγορίσια μουσεία, η ιστορία μέσα από έξι χώρους", το περιοδικό μας περιπλανεί σε έξι διαφορετικά μουσεία. Ανάμεσα σ' αυτά και η περίφημη Σαρακατσάνικη Στάνη της Αδελφότητας Σαρακατσαναίων Ηπείρου.

Το οδοιπορικό μας στο Ζαγόρι συνεχίστηκε με πορεία προς το Ηλιοχώρι, μια διαδρομή που ο χάρτης θα έπρεπε να είχε χαρακτηρίσει «πράσινη», λόγω της άγριας ομορφιάς του φυσικού τοπίου. Ανάμεσα στα πεύκα διακρίνονται ξαφνικά οι αχυρένιες καλύβες. Το κάθε τσελιγκάτο (σαρακατσάνικη κοινότητα) αποτελούνταν από 7 με 10 οικογένειες, σε ισάριθμες καλύβες, ενώ περιλαμβανόταν ακόμα και το Δασκαλοκάλυβο. Στην καλύβα αυτή ένας έμμισθος δάσκαλος παρέδιδε μαθήματα στα παιδιά, ενώ το βράδυ για να κοιμηθεί μετέτρεπε την ίδια τη σχολική έδρα σε κρεβάτι του... Ο Σπύρος Κατέρης, Σαρακατσάνος κτηνοτρόφος που ζει ένα σύγχρονο νομαδικό τρόπο ζωής, μας ενημερώνει ότι οι συντοπίτες του ζούσαν «σε καλύβες φτιαγμένες από ξύλο και άχυρο, μέχρι και τη δεκαετία του '60», ώσπου να ενταχθούν στα χωριά και οι τελευταίοι. Το καλοκαίρι το περνάει μαζί με τα ζώα του στο Σκαμνέλι, ώσπου να επιστρέψει, μετά τις 15 Νοεμβρίου, στο άλλο του χωριό, τα Σύβοτα Θεσπρωτίας. Με τη διαφορά, φυσικά, ότι οι Σαρακατσαναίοι παλαιότερα αντί για τζιπ χρησιμοποιούσαν μουλάρια για τις μετακινήσεις τους και οι άντρες πήγαιναν καβάλα στα ζώα, ενώ οι γυναίκες προπορεύονταν με τα πόδια. Αυτές άλλωστε έκαναν τότε όλες τις δουλειές: κουβαλούσαν τις βαρέλες με το νερό, ζύμωναν, έφτιαχναν τα κιλίμια κ.ά. Εάν βρεθείτε στην περιοχή τον Αύγουστο επισκεφθείτε τη Στάνη το πρώτο Σαββατοκύριακο του μήνα προκειμένου να παρευρεθείτε στο πανηπειρωτικό αντάμωμα των Σαρακατσάνων. Μια εντυπωσιακή εκδήλωση στην οποία λαμβάνουν μέρος περίπου 8.000 άτομα.

ΜΗΝ ΠΑΡΑΛΕΙΨΕΤΕ: Να συνομιλήσετε με τους Σαρακατσάνους που έρχονται στο καφέ της Στάνης για να ακούσετε τις αυθεντικές διηγήσεις τους.
ΤΟΠΟΣ: Ελαφότοπος (10 χιλιόμετρα από το Σκαμνέλι, στο δρόμο προς το χωριό Ηλιοχώρι).
ΩΡΕΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ: Ανοιχτά από 08.30 έως 15.00.
ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ: Τ/26530-22.762, κυρία Αθανασία Κοντογιάννη.
ΕΙΣΟΔΟΣ: Ελεύθερη για το κοινό.

Κι όταν ο ρεπόρτερ φτάνει στο Βραδέτο διαβάστε τι γράφει για την συνομιλία του με την ιδιοκτήτρια του μοναδικού καφενείου του χωριού και για την παρουσία των Σαρακατσάνων στα Ζαγοροχώρια.

«Εγώ είμαι Σαρακατσάνα», λέει δωρική και επιβλητική η κυρά Κωστάντω Αναγνωστοπούλου στο καφενεδάκι της, το μοναδικό μαγαζί του Βραδέτου. Χωριό Σαρακατσάνων, το Βραδέτο είναι επίσης το ψηλότερο Ζαγοροχώρι (υψόμετρο 1.340). Οι Σαρακατσάνοι έρχονταν αιώνες στα Ζαγοροχώρια, νοίκιαζαν τα θερινά βοσκοτόπια της Τύμφης και ζούσαν πάντα έξω από τα χωριά. Από τα χρόνια του Μεσοπολέμου και ειδικά μετά τον Εμφύλιο, όταν οι γηγενείς Ζαγορίσιοι εγκατέλειπαν τα σπίτια τους, οι Σαρακατσάνοι ήρθαν κι εγκαταστάθηκαν μόνιμα στο Ζαγόρι, φέρνοντας διαφορετικό πολιτισμό από αυτόν που υπήρχε έως τότε στα χωριά. Σήμερα, Σαρακατσάνοι είναι η μεγάλη πλειοψηφία των μόνιμων κατοίκων στα Ζαγοροχώρια.

Βέβαια η παρουσία των Σαρακατσαναίων στα Ζαγοροχώρια δεν είναι άγνωστη στους Σαρακατσάνους. Ωστόσο άρθρα σαν αυτά βοηθούν στη γνωριμία του υπόλοιπου κόσμου με τους Σαρακατσάνους μια και σε γενικές γραμμές η παρουσία των Σαρακατσαναίων στα ΜΜΕ είναι αν όχι ανύπαρκτη τουλάχιστον ανεπαρκή.

Και κάτι άλλο. Η γνωστοποίηση της καταγωγής μας στον υπόλοιπο κόσμο αποτέλεσε ένα ταμπού στις πρώτες δεκαετίες μετά την εγκατάσταση των Σαρακατσάνων στα χωριά και στις πόλεις. Στην προσπάθεια για ένταξη τους στο υπόλοιπο κοινωνικό σύνολο των χωριών και των πόλεων οι Σαρακατσάνοι πολλές φορές απέφευγαν να γνωστοποιήσουν την καταγωγή τους. Η κυρά Κωνστάντω μας δίνει εδώ ένα καλό μάθημα.

Αστικοποιηθήκαμε πλέον. Είναι η ώρα να αναδείξουμε την καταγωγή μας και την ιστορία μας. Γιατί άνθρωπος χωρίς ιστορία και προγόνους μιάζει με σπίτι χωρίς θεμέλια. Και άνθρωπος χωρίς παρελθόν είναι άνθρωπος δίχως μέλλον.

Διαβάστε όλο το αφιέρωμα στα Ζαγοροχώρια πατώντας εδώ.